خبردنا : قوم لر یکی از اقوام اصیل ایرانی است که علاوه بر ایران درکشورهای مختلف دیگر زندگی می کنند.لرها در سایر کشورها به دلیل عدم ارتباط با لرهای ایران ،عدم وجود جایگاه بین المللی برای قوم لر ،نبود رسانه و......با هویت لری خود آشنا نبوده و هویت اقوام همسایه و برادر را که هم رسانه در اختیار داشته و دارند و هم وجه بین المللی برجسته دارند ،پذیرفته بودند.
جدیدآ به دلیل کسب آگاهی و شناخت لرهای ایران و لرهای این کشورها،هویت لری آنها که برای سالهای زیاد خفته بود در حال بیدار شدن است. عراق یکی از این کشورها است که از دیر باز سکونتگاه قوم لر بوده و بخشهای لرنشین آن جزء لاینفک ایالت لرستان کهن و سپس لر کوچک و در نهایت لرستان پشتکوه بوده است.
لرهای عراق در استانهای اربیل، سلیمانیه، دیاله، واسط و میسان و نیز شهر بغداد زندگی می کنند.جمعیت لرهای بغداد که در متون تاریخی مختلف به حضور آنها در این شهر اشاره شده است ششصد تا هفتصد هزار نفر یعنی یک سوم این شهر تخمین زده می شود و جمعیت لرهای عراق دومیلیون و نیم نفر ذکر شده است. مطلب زیر از یکی از مجلات کردستان عراق در مورد لرهای آن کشور استخراج شده است.
لُرها دارای قدمتی به درازای تاریخ و عمر چند هزار ساله‌ی تمدن در دامن رشته کوه‌های زاگرس بوده و به عنوان بخشی بزرگ از ملت تجزیه شده‌ی کرد و سرزمین زاگرس در بسیاری از رویدادهای مهم تاریخی و تغییرات سرنوشت ساز منطقه ایفای نقش نموده‌ا‌ند.
واژه‌ی ” لر- لور“ یا ”لوێر“ در لهجه‌ی اکثریت لرها به معنای منطقه‌ای جنگلی و انبوه از درخت می آید. در مورد نام گذاری و یا نام پذیری این قوم تحت نام ” لر“ نیز چندین نظریه ارایه شده است. میر شرفخان بدلیسی تاریخ نگار سرشناس و بزرگ که یکی از امرای دوران شاه طهاسب صفوی بوده دراثر معروف خود ”شرفنامه“،همانند آن چه که در کتاب ”زبدة التواریخ“ قید گردیده، می گوید: نام لر به این دلیل بر این قوم نهاده شده است .
در منطقه‌ی مانرود روستایی وجود دارد بنام ”کورده“ که دره‌ای در نزدیکی آن قرارگرفته که به گویش لری آن را ”کوڵ“ گویند، درمیان دره‌ی کول نیز محلی وجود دارد که نام آن ” لر“می باشد و چون ریشه‌ی اصلی پدران و اجداد لرها از آن منطقه می باشد، لذا نام لر را بر خود نهاده‌اند، بعضی هم نام لر را برگرفته از نام شهر قدیمی ” لور ” میدانند که خرابه‌های آن درنزدیکی های اندیمشک و دزفول (دزپێڵ) کنونی بجای مانده است. منطقه‌ی لرستان هم به دو بخش تقسیم می شود؛“لر بزرگ“ و ”لر کوچک“ که هر کدام طی چندین سده دارای امارات و فرمان روایی های متعددی بوده و بر مناطق وسیعی از ایران و عراق امروزی تسلط داشته و بر آن حکم رانده‌اند.
اکثریت لرها که جغرافیای سکونتشان ازجنوب استانهای ایلام وکرماشان، لرستان و همدان شروع شده و تا خلیج لر و تنگه‌ی هرمز که استان هرمزگان می باشد ادامه دارد. بخش دیگری از ایلات لر مقیم جنوب کردستان عراق بوده که مناطق سکونت آنان از مناطق شاره‌زور، خانقین، کرکوک و چمچمال و دوزخرماطو و استان هولیر (اربیل) شروع می شود و تا شهرهای مندلی و ترساق و جسان و علی غربی و علی شرقی و نزدیکی های شهر کوت در شمال استان میسان تداوم دارند، ضمنا شمار زیادی از لر ها (700000-600000) نفر که به لر یا کرد فیلی ملقب گشته‌اند مقیم شهر بغداد می باشند.
در مورد اکرادی که تحت عنوان لر یا کرد ”فیلی“از آن ها یاد می شود،این موضوع قابل ذکر است که واژه‌ی ”فیلی“ که تبدیل به لقب این بخش از قوم لر گشته میراث حاکمیت والی های لرستان پیشکوه و لرستان است که از دوران حکمرانی صفوی ها تا حاکم شدن رضا خان بر ایران در مناطق لرنشین حکمرانی کرده‌اند و با استناد به شجره نامه هایی که در مورد ایشان نوشته شده و بعضا نزد نواده‌گانشان در استان های ایلام، کرماشان و لرستان باقی مانده است،در برخی منابع تاریخی والیان لرستان را ازایل سلیورزی میدانند که هم اکنون در استان ایلام و در شهرستانهای زرین آباد و آبدانان و پهله مقیم میباشند.
لقب ”فیلی“ نیز منصوب به آن والی ها بوده وبه واسطه ی حاکمیت آنان بر مناطق لرنشین (پیشکوه و پشتکوه لرستان) این لقب از دوران صفوی ها تا به امروز در مورد بخش زیادی از قوم لر مورد استفاده قرار می گیرد.به دنبال این توضیح مختصر حال به مناطق و استان هایی که محل اقامت و اسکان دیرین لرها می باشند ویا لرها بخشی از جمعیت مقیم این مناطق را به خود اختصاص میدهند اشاره می نماییم:
در جنوب کردستان عراق : در استان های هولیر (اربیل) کرکوک، سلیمانیه و مناطق چمچمال و شاره‌زور، دوزخرماطو، خانقین و شهرهای کوچک و بزرگ مرز عراق با ایران تا نزدیکی های شهر كوت( یعنی در 5 استان : هولیر ، سلیمانی ، دیاله ، واسط ، میسان) .
ضمنا جمعیتی بالغ بر 50000 لر مقیم کشور اسراییل میباشند که از چند قرن پیش در آنجا اقامت گزیده و آیین شان یهودیت میباشد. بخشی از طوایف لر هم در کردستان ترکیه هستند که از ایلاتی همچون: شیخ بزینی ، زیلایی ،دورکی و...میباشد
منبع: YDK
قدیمی ترین سند تاریخی که درمجموعه یک کتاب از لرها نام برده شده کتاب تاریخ گزیده اثرحمدالله مستوفی در ۷۰۰ سال پیش هست در این کتاب که طوایف لر معرفی شدن حتی نام یک ایل یا طایفه ( وند ) دیده نمیشود، این سند معتبر به درستی مشخص میکند که در آن دوران طوایف (وند) خود از قوم و تباری دیگر و هرگز جز قوم لر محسوب نمیشدند .