خبردنا - عباس عبدی/ این یادداشت در روزهای اول دیماه ۱۳۹۹ نوشته و برای انتشار به روزنامه داده شد. مدیرمسوول محترم با این تذکر که اگر الان منتشر کنیم خواهند گفت در توان داخلی تولید واکسن تشکیک میکنیم عدم انتشار را توصیه کردند که منطقی بود. ولی اکنون که ۴ ماه گذشته و قولهای داده شده محقق نشده است انتشار آن ضروری است و نشان میدهد که سکوت و حتی حمایت رسانهها نمیتواند واقعیت را تغییر دهد. نکته دیگر اینکه بنده تا حدی از مشکلات واردات واکسن واقف هستم ولی سیاستهای تبلیغی وزارت بهداشت درباره واکسن توجیهپذیر نبود.
واکسن شافی!
ماجرای کرونایاب مستعان را در ابتدای سال به یاد دارید؟ قصدم یادآوری یک رویداد ناراحتکننده نیست. دنبال این هستم که بدانیم چرا آن کلاه گشاد به سادگی به سر گذاشته شد؟ قطعا اگر از ابتدا میدانستند که این نوعی فریب است، آن اشتباه انجام نمیشد. پس چرا مرتکب آن شدند؟ علت و چرایی این ماجرا مهم است و باید آنها را شناسایی و حذف کرد و با وجود آن علتها، همچنان آمادگی داریم که کلاههای مشابه دیگری را به سرمان بگذارند
البته برخی از این کلاهگذاریها مُجرمانه است و آگاهانه صورت میگیرد ولی بسیاری از آنها نیز میتواند محصول ناآگاهی یا خوشخیالی مفرط باشد. حتی میتواند محصول ذهنیت خیرخواه و استقلالجو باشد. از این رو باید نسبت به تکرار این اتفاق در موضوع واکسن کووید۱۹ هشدار داد. اگر برای ساکت کردن دیگران، روزانه بر موفقیتهای احتمالی و کارآیی چنین واکسنی تاکید میشود، در این صورت باید توجه کرد که در صورت شکست و عدم موفقیت، خسارات روحی و روانی آن بیشتر خواهد بود.
به عنوان یک فرد و شهروند از اینکه خودمان هم واکسن تولید کنیم بسیار خوشحال میشوم و امیدوارم چنین شود ولی از آنجا که مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید میترسد و نیز حمایتهای مقامات بهداشتی و درمانی را هم از طب مثلا سنتی دیدهام، لذا دور از انتظار نیست که نگران سرنوشت واکسن ایرانی هم باشم. ماجرای مستعان چرا رخ داد؟
چندین پیشفرض و انگیزه با یکدیگر تلاقی میکنند و در محیطی خاص موجب شکلگیری چنین رویدادی میشوند. اولین آنها سودجویی است. افرادی هستند که با هدف سودجویی سعی در سوءاستفاده از شرایط کرده و با استفاده از جعل و تقلب، چیزهایی را به دیگران قالب میکنند. یا برای چیزی که تولید نمیکنند، دستمزد و سرمایه میگیرند تا مثلا تولید کنند، آخرش هزار توجیه برای عدم موفقیت میآورند. از این کلاهبرداریها همه جا هست. حتما یادتان هست که در جریان حمله آمریکا به عراق، تعداد زیادی از نیروهای عراقی به دلیل بمبهای کنار جادهای کشته میشدند. تا اینکه یک کلاهبردار انگلیسی تعدادی دستگاه به آنان فروخت که مدعی بمبیابی بود! و طبعا تعداد تلفات را کم نکرد اگر بیشتر نکرد! البته در انگلیس او را به هفت سال زندان محکوم کردند.
این انگیزه در طرف عرضهکننده به تنهایی منجر به این کلاهبرداریها نمیشود. مشکلات اصلی در طرف تقاضا است. شدت نیاز، متقاضی را مستأصل و دچار هیجان میکند که هر چه زودتر به کالای مورد نیاز برسد. این پیشفرض نادرست که هر کاری شدنی است و فقط نیازمند اراده است و این اراده را داریم، پس آن کار شدنی است. این تصور که دیگران در برابر غرب خودباخته هستند و ما نیستم. اینکه ایمان و خلوص نقش مهمی در این اختراعات و اکتشافات دارد و ما نیز سراپا مومن و خالص هستیم و از همه مهمتر اینکه علم کشک است و هر کس با هر میزان آشنایی میتواند در مورد گزارههای علمی نظر دهد و نیازی به آزمون روشهای علمی برای اثبات ادعاها نیست. علل ذهنی این نوع فریب خوردن است.
همه اینها را بگذارید در کنار محیطی که فاقد نظارت و پاسخگویی است، بهشدت دنبال خودکفایی در همه زمینهها و به هر قیمتی است، فاقد فروتنی و آشنایی علمی است. بهشدت مستعد بروز این نوع کلاهبرداریها است.
متاسفانه همه این علل و زمینهها در جامعه ما همچنان وجود دارد. دیگران را میترسانند که مبادا این ادعاها را نقد کنند. دیگران را از طریق مُتهم کردن به خودباختگی میترسانند تا اعتراضی نکنند و... اگر احتمال موفقیت تولید واکسن هم وجود داشت، باید هزینه و کیفیت آن را هم شفاف محاسبه کرد. واکسن کرونا مثل موشک نیست که نتوان خرید و لازم باشد که به هر قیمتی در داخل تولید شود. واکسن، هم نیاز ضروری است و هم قابل خرید است. اینکه با افتخار بگوییم واکسن خارجی نمیزنیم، در عین حال در همان لحظه بخش مهمی از پوشش و وسایل خانه و کار ما که سادهترین تولیدات است، خارجی باشد، فعلا محل بحث نیست.
در هر حال مردم را نمیتوان معطل این وعدهها کرد.
یکی، دو روز پیش دیدم که آقای دکتر بابک زمانی در همین مورد به نکته درستی اشاره و نوشته بودند، چرا واکسن آنفلوآنزا که سادهتر است را پس از سالها نتوانستید تولید کنید؟ جستوجو کردم دیدم که از سال ۸۸ وعده تولید آن داده میشد، امسال هم این وعده چندین نوبت تکرار شد حتی با زمان مُعین (نمیدانم اکنون تولید شده یا خیر؟) نتیجه چه بود؟ نه تولید و نه واردات و البته اتلاف پول برای خرید امسال که بهموقع به دست مردم نرسید!! آیا نتیجه واکسن کرونا نیز همین خواهد شد؟
خوب است مسوولان امر قدری محتاطانه رفتار کنند. حداقل اگر واکسنی درست شد، مثل آن کرونایاب نام خداوند را روی آن نگذاریم و مثلا نگوییم، واکسن شافی! با نامگذاری، واقعیت تغییر نمیکند و روحِ نام در واقعیت پدیده وارد نمیشود.
متن پیش رو در روزنامه اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست.